Klit
Synoniemen: bosklit, grote klit, Jan plak-an, kermisgasten, kladdebladeren, kladdewortel, kleskoppen, kletsenfetters, kleverklas, kleverklis, klewklaske, klis, prollen
Wetenschappelijke naam: Arctium lappa L.
Familie: Asteraceae (Composieten)
Land van herkomst
De klit komt voor in heel Europa, Afrika, Noord-Azië en Noord-Amerika. Op het Amerikaanse continent is de plant import
Bestanddelen
Inuline, slijmstoffen, polyacetyleen, etherische olie, looistoffen, bitterstoffen, citosterine, antibiotisch werkende stoffen, fungicide werkende stoffen, en wellicht ook tumorremmende stoffen.
Omschrijving
Hij lijkt wel een klit! Deze weinig vleiend bedoelde vergelijking van een mens met een klit of klit begrijpt iedereen die bij een wandeling wel eens te dicht langs deze plant is gelopen. De toppen van de schutbladeren van de bloesems, die het grootste deel lijken uit te maken van de bloemknoppen, zijn getooid met stevige weerhaakjes, die gemakkelijk, en heel wat beter dan klitteband, blijven haken aan truien en sokken. De tweejarige klit wordt tot 3 m hoog. De vaak rood getekende, fijnvertakte, merghoudende stelen, met hun overlangs lopende groeven, zijn ook een toonbeeld van kracht. De afstaande takjes zijn wollig behaard en hebben hart- tot eivormige bladeren, die aan de bovenzijde groen donsachtig, en aan de onderzijde grijs viltig behaard zijn.De onderste bladeren zijn groot, en verder naar boven toe worden ze steeds kleiner. In juli en augustus is de plant getooid met losse groepen bloemen. Vanuit het midden van de ongeveer 3 cm grote bolronde stekelbollen gluren de blauwachtig-rode bloemen naar buiten, over een kraag van weerhaakjes. Zoals bij alle composieten vormen vele afzonderlijke bloemen samen een bloeisel, met een schikking als in een mandje. Men moet wel precies kijken om te kunnen zien dat het hier niet om een, maar vele afzonderlijke, buisvormige bloempjes gaat. De sterke vertakte vleesachtige wortel, die de klit tot aan 60 cm diep stevig in de aarde verankert, onttrekt zich aan de blik van de toeschouwer. De klit komt veel voor op plaatsen waar het veeleisender planten niet goed bevalt: in de berm van de weg, onder heggen, op muren en dijken, woeste grond, vuilstortplaatsen en de oevers van beken.
Wetenswaardigheden
De klit heeft zijn wetenschappelijke naam te danken aan het ruige uiterlijk van de bloesembollen met de vele weerhaken: Arctium is afgeleid van het Griekse woord arctos = beer, lappa betekent ruig. Het woord 'bardane' beschrijft de grote onderste bladeren: barda is Italiaans en betekent paardendeken. De klit is ook goed te eten: van de jonge scheuten is een smakelijke salade te maken. Daarnaast kan de wortel gegeten worden als groente, net als schorseneren. In de oorlog werd de geroosterde wortel gebruikt als vervanger van koffie. In Frankrijk kregen koeien die bij de stier gebracht werden gewijde strengen klitstruiken aan hun staart, om te voorkomen dat heksen de dieren iets aan zouden doen. Verder is het ook leuk om samen met kinderen kleine poppetjes te maken van de bloesemknoppen.
De plant op een andere manier bekeken
De gestalte van de machtige klit heeft iets plomps en donkers: het groen van de bladeren lijkt wel door iets zwarts wat donker te zijn geworden, de grote bladeren werpen hun schaduw over de hele plant heen, de weerhaken van de bloesem-knoppen maken een weerbare indruk. Geheel daarmee in tegenspraak lijken de zachte, maar behoedzaam naar buiten komende violette bloesems. De oude geneesheren zagen daar echter geen tegenspraak in, maar eerder het vermogen van de klit om het donkere te boven te komen en het om te zetten in nieuwe vitaliteit.
De planten in onze producten
Klit (Articum), ook wel klis komt voor in:
